بررسی تاب‌آوری جامعه ایرانی در برابر بحران کرونا، در گفت‌وگو با مقصود فراستخواه، جامعه‌شناس
عباس رضایی ثمرین، روزنامه‌نگار- در تحلیل دلالت‌ها و پیامدهای جامعه‌شناختی بحران کرونا، «تاب‌آوری اجتماعی» یک مولفه کلیدی است. گرایش به این مفهوم در محافل دانشگاهی جهان، در سال‌های گذشته و با ازدیاد موقعیت‌های بحرانی، پیوسته رو به افزایش بوده است. محققان، تاب‌آوری اجتماعی را با سه‌مشخصه ظرفیت سازگاری، ظرفیت مقابله‌ای و ظرفیت تحول‌آفرینی تعریف کرده‌اند. به این معنا که هر جامعه‌ای متناسب با میزان برخورداری از این سه‌ظرفیت، تاب‌آوری بیشتر یا کمتری در مقابل مسائل و بحران‌ها خواهد داشت. در تعاریف عرفی نیز هر سیستم اجتماعی، درصورتی تاب‌آور تلقی می‌شود که بتواند در مقابل مخاطرات و بحران‌ها از خود مقاومت نشان داده و با حفظ کارکرد و هویت، خود را با شرایط جدید انطباق دهد. با این مقدمه، روشن است که در تحلیل مواجهه جامعه ایرانی با بحران دامنگیر کرونا، ظرفیت تاب‌آوری جامعه، یک عنصر تعیین‌کننده است. در ادامه سلسله گفت‌وگوهای روزنامه همشهری با موضوع پیامدهای جامعه‌شناختی بحران کرونا، این‌بار با موضوع مشخص تاب‌آوری اجتماعی، پای حرف‌های مقصود فراستخواه، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه نشستیم. فراستخواه که دل پردردی از برخی کژفهمی‌ها و سوءتفاهم‌ها نسبت به موضوع تاب‌آوری داشت، در این گفت‌وگو تلاش کرد گردوغبارِ ناشی از استفاده غیرعلمی و بعضا سیاست‌زده مفهوم «تاب‌آوری» را از روی آن بزداید و البته برای پیشگیری از این رویکرد، مفهوم بدیلی به نام «توان‌آوری» را جایگزین آن کند. به‌زعم فراستخواه جامعه ایرانی به‌دلیل زیستن در چهارراه حوادث و از سرگذراندن تاریخ طویلی از بحران‌ها و محنت‌ها، امروز آبدیده شده اما این نباید این تلقی نادرست را ایجاد کند که جامعه تحت هر شرایطی و در مواجهه با هرگونه بحرانی تاب‌آوری خواهد داشت. این جامعه‌شناس که پیش از این کتاب پرمخاطب «ما ایرانیان» را با موضوع زمینه‌کاوی تاریخی و اجتماعی خلقیات ایرانیان نوشته، انتساب تاب‌آوری به‌عنوان یک مشخصه ذاتی به جامعه ایرانی را رد کرد و در این گفت‌وگو بیش از همه‌‌چیز درباره وظایف حکمرانان و سیاستگذاران برای تقویت تاب‌آوری اجتماعی سخن گفت.
ادامه مطلب ...